اندیشهٔ کویری
در لوس آنجلس سالهاست شعر"مهر ایرانزمین" از کتاب "کویر اندیشه"ی "پژمان بختیاری" بمناسبت هایمختلف درنشریات چاپ و از رادیوـ تلویزیونها پخش می شوداین شعر قرار است شعری ملّی ـ میهنی باشد، ولی نه تنها روحیه ی سازندگی و مبارزه و ارج گزاریبر افتخارات و اشاره به زیبائیهای طبیعی مملکت و...که لازمه ی اینگونه اشعار ملّی ـ میهنی استدر آن وجود ندارد، بلکه به نظر اینجانب فضائی مخّرِب و حتی بیمار گونه بر سراسر شعر حاکم استهر چند که تردیدّی در نیّت پاک شاعر نسبت به مِهر به سرزمینش ندارم ؛ اعتراضم به نوع نگاه ونکات دیگری است که درادامه مطلب میآید. با هم ابیاتی از این شعر را مرور می کنیم: اگر ایران بجز ویرانسرا نیست
من این ویرانسرا را دوست دارم
ا"گر" در اول بیّت یا شَرطی است که (اگر هم ویران باشد) معنی می دهد و یا "اگرچه" که حکم برواقعیت دارد و (حالا که ویران است) معنی می دهد. درهر صورت صحبت از ویرانی ایرانزمین استو نه آبادانی آن ، و اصلآ چرا باید ایران ویران باشد تا در آنصورت هم شاعر آنرا دوست بدارد؟ نَوای نایِ ما گَر جانگدازاست
من این نای و نَوا را دوست دارم
در اینجا صحبت از "جانگداز" بودن موسیقی ایرانیست، اگر مقصود شاعر محزون و غم انگیز بودناین موسیقی است که آن جای بحث دارد؛ بنده دوستدار این موسیقی هستم ولی ازظرایف دستگاههاو نکات تِکنیکی آن اطلایی ندارم ، بنابراین وارد این بحث نمی شوم ولی این را می دانمکه غم انگیز بودن در نَفسِ دستگاه موسیقی نیست، در نوع برخورد موسیقیدان با آن استمشکل در اینجا انتخاب واژه ی "جانگداز" است از طرف شاعر بجای مَحزون یا غم انگیزدر مقام مقایسه "جانگداز" از عمق فاجعه خبر می دهد مثل: ناله های "جانگداز" مادر درسوگِ فرزند در مقایسه با چهره ی "غمگین" مادر درهنگام بیماری فرزنداز سویی دیگر، لذت بردن از نوایی "جانگداز" می تواند مساله ای شخصی باشد اما اگرکسی این گونه مسائل شخصی را بصورت های مختلف در یک شعربه اصطلاح ملّی ـ میهنیعنوان کند، حق اعتراض به سلامت اندیشه او برای خواننده وجود خواهد داشت اگرآب و هوایش دلنشین نیست
من این آب و هوا را دوست دارم
در کشوری که از دورترین دوران، وصف طبیعت زیبای آن بخش بزرگی از ادبیات منظوم مارا تشکیل می داده، این برخوردی غیر شاعرانه است و گویا شاعر غیر از منطقه ی کویرجای دیگری از این سرزمین پهناور را ندیده است به شوق خارِ صحراهای خشکش
من این فًرسوده پا را دوست دارم
شاعر! دشت های پُر شقایق و نرگس های هوش رُبا، مزارع و کشتزارها، کوهساران و جویبارهاو جنگل ها و هزاران زیبایی طبیعیِ این سرزمین را یکسره نا دیده گرفته و خارِ "صحراهایِ خشکش" اورا به شوق می آورد و در نتیجه، پای فرسوده از برخورد با خارِ بیابان را دوست دارد، در اینجاآزار جسمی نیز به آزارهای پیشین افزوده می شود! شاعر از طبیعتِ کویر نمی گوید که آنهم زیباستاو از صحراهای خشک و شوق برخورد پا هایش با خار و فرسودگی لذّت بخش آن می گوید من این دلکش زمین را می پرستم
من این روشن سَما را دوست دارم
:باید از شاعر پرسیدیک ویرانسرا با موسیقیِ جانگداز و آب و هوایی بد و صحراهایِ خشک و خارهایِ فراوانچگونه می تواند "دلکش" باشد؟ این ها می تواند تعریف مناطق مخصوص تبعیدیان و بِزهکاران باشداگر توصیف مِهر انگیز "شاعری" از وطنش این چنین است، وای بحال ما افراد معمولی:در بیّت هفتم و "اوجِ" این "فرودِ" عظیم می گوید اگر بَر من ز ایرانی رَود زور
من این زور آزما را دوست دارم
این چه منطق شاعرانه ایست که زور گویی را رَوا می داند و زورگو را دوست دارد و توجیهشبر آن "ایرانی بودن" زورگوستاحتیاجی نیست که روانشناس باشیم تا آزار خواهی را در مجموع و ترکیب کلّی این شعر تشخیص دهیماینجا روی سخنم با مُرَوجین اینگونه اشعار است که در نشریات و رادیوـ تلویزیون ها به ترویج این اثربه اصطلاح ملّی ـ میهنی می پردازند، کسانی که شِکوه و شکایت از حاکمان بر سرزمینمان راسرلوحه مبارزات خود قرار داده اند ولی بدونِ تعمّق و ارزیابیِ درست این شعر و بی توجه به بارِمنفی کلمات آن با شاعر همصدا شده، پذیرش زور و دوست داشتن زورگو را تبلیغ می کنندآیا این مبارزین فکر نمی کنند با این پذیرش، کّل به اصطلاح مبارزه شان را به زیر سوال می برند؟مگر حاکِمّان در سرزمین ما ایرانی نیستند؟ با پذیرش این شعر در حقیقت ما با عاملان گرفتاریهاییک ملّت نه تنها مشکلی نداریم که می باید دوستشان هم داشته باشیماین بیّت را یکبار دیگر با هم بخوانیم: اگر بَر من ز ایرانی رَود زور
من این زُور آزما را دوست دارم
:و در بیّت آخر می گوید اگر آلوده دامانید اگر پاک
من ای مردم شما رادوست دارم
ملتی کهن، با فرهنگی بالَنده و شکوفا، که در بسترِ تاریخ، بسیاری ملّت ها و فرهنگ ها رایاری رسان بوده را آلوده دامن نامیدن شرط انصاف نیست. شاعر خود را از مردم جدا کردهو با زدن "مُهر" " آلوده دامن " بر آنها "مِهر" به سر زمینش را نشان داده و با نگاهی از بالا:و خدای گونه می گویدچه اینگونه باشید یا آنگونه "من" شما را دوست دارماین "من" کیست که کیش شخصیت او را فرا تَر از یک ملّت قرار داده؛ این "من" بَر "فراز"می تواند هر کَس و در هر مقامی باشد تنها فصل مشترک کسانی که اینگونه می اندیشند و عملمی کنند را باید در اندیشه ی "کویری" آنان جستجو کرد؛ اندیشه ای که ذره ای شادابیطراوت ، نشاط و سازندگی در آن نیست خشک است و بَرهوت و سِتَرون.ترویج این هذیان های بیمار گونه به نفع چه کسانی است که قبول زور و دوست داشتنزورگو را تبلیغ می کنند؟نگاه انتقادی من به شعر "مِهر ایرانزمین" مَعطوف به خود شعراست و نه شخصیت شاعرچون در مِهر او به سرزمینش تردیّدی ندارم اما در "مِهر" مروّجین این شعر به ایرانزمین براین باور نیستم و در این ترویج "بی مِهری" می بینمبی مِهری کوته اندیشانی که چشم انداز ترسیمی آنان از ایران جز: ویرانسرایی با موسیقیِ جانگدازو آب و هوایی بد و بیابانهای خشک و خارهای فراوان و مردمی آلوده دامن نیست..با دوستانی چنین، چه نیازی به دشمن است
سعید سیادت نقش - حرفهایی در هنر - لوس آنجلس/
No comments:
Post a Comment